قيام ميرزا كوجك خان جنگلي از قيامهاي مردمي بر عليه دولت حاكمه اواخر حكومت قاجار بود. يونس معروف به ميرزا كوچك فرزند ميرزا بزرگ در سال 1259 شمسي در رشت به دنيا آمد. در آغاز نوجواني به تحصيل در علوم ديني پرداخت . در زمان جنگ جهاني اول كه اوضاع كشور پريشان و در اشغال بيگانگان بود ، با گرويدن به تشكيلاتي بنام مجلس اتحاد اسلام ، در صدد حل مشكلات مردم بود . در سال 1294 به جاي مجلس ، هيأت اتحاد اسلام تشكيل شد كه ميرزا كوچك خان بعدها رهبري آن را بر عهده گرفت.

تشكيل اين كميته آغاز نهضت جنگل بود. اين كميته روستاي كسما را مركز كار خود قرار داد و در آنجا سازمانهاي اداري و تجاري به وجود آورد. كم كم اين نهضت گسترش يافت به طوري كه تا پايان سال 1296 شمسي منطقه بزرگي از گيلان را و بخشي از مازندران به دست نهضت جنگل افتاد. دولت وقت با استفاده از قزاقها و با طراحي انگليسي ها درصدد مبارزه با جنگلي ها بر آمد. ولي در ابتدا موفقيتي به دست نياورد. در سال 1299 بعد از توافق بين جنگلي ها و روسها نهضت در رشت اعلام حكومت جمهوري كرد. به تدريج بين سران اختلافهايي پيدا شد و همين امر، نهضت جنگل را تدريجآ به انحطاط كشاند. با تمايل روسها به دولت وقت ايران و خيانتهاي نزديكان ميرزا ، جنگليها در وضع بدي قرار گرفتند. در اين موقعيت ، ميرزا به اعماق جنگل رفت تا نيروهاي پراكنده خود را جمع كند ولي سرما به او امان نداد. دشمنان ميرزا با يافتن او ، سرش را از بدن جدا كرده و به نزد رضاخان فرستادند.