استاد ابوالقاسم فردوسي طوسي صاحب شاهنامه منظوم بزرگترين شاعر حماسه سراي ايران و از بزرگترين شاعران جهان است. اين شاعر بزرگ در حدود سال 329 هجري در قريه باژ از توابع شهر طوس به دنيا آمد. ابوالقاسم فردوسي از طبقه دهقانان طوس بود و زندگي وي بيشتر در مولدش يعني قريه باژ كه در آن آب و زمين داشت سپري شد در حدود چهل سال داشت كه به نظم شاهنامه پرداخت پس از آن كه سي سال در اين كار عظيم رنج برد به غزنين رفت و با دربار سلطان محمود ناصرالدين سبكتكين آشنايي يافت و نسخه شاهنامه را به نام او كرد. اما سلطان محمود غزنوي با آنكه شاعران را مي نواخت وصله هاي گران به ايشان مي بخشيد با او خوشرفتاري نكرد. از علت هاي حرمان فردوسي اختلاف مذهبي و اختلاف نژادي ذكر كرده اند. فردوسي مذهب تشيع داشت و سلطان محمود غزنوي پيرو تسنن بود و فردوسي به وطنش ايران عشق مي ورزيد و همين عشق او را واداشت كه ساليان دراز عمر خود را به سرودن داستان پهلوانان و بزرگان ايران صرف كند و در سراسر كتاب سترگ او اين دلبستگي نمايان است .

تاريخ سيستان درباره علت اختلاف حكيم ابوالقاسم فردوسي با سلطان محمود غزنوي مي نويسد:

ابوالقاسم شاهنامه به شعر كرد ، وبرنام محمود كرد و چندين روز همي برخواند. محمود گفت: همه شاهنامه خود هيچ نيست مگر حديث رستم ، و اندر سپاه من هزار مرد چون رستم است.

ابوالقاسم گفت: زندگاني خداوند دراز باد ، ندانم اندر سپاه تو چند مرد چون رستم باشد ، اما اين دانم كه خداي تعالي خويشتن را هيچ بنده چون رستم نيافريد.اين بگفت و زمين بوسه كرد و برفت به هرحال سلطان در فردوسي خشم گرفت و شاعر بزرگ از غزنين گريخت و به هرات و از آنجا به مازندران رفت و سپس در آخر عمر به خراسان بازگشت و در حدود سال 411 يا 416 هجري در مولد خويش درگذشت و درباغ خود در طابران طوس مدفون گشت .

موضوع شاهنامه تاريخ است از آغاز خلقت تا انقراض شاهنشاهي ساسانيان و انتشار اسلام در ايران .شاهنامه فردوسي از شاهكارها و آثار جاويدان شعر فارسي و از منظومه هاي حماسي مشهور جهان است كه به اغلب زبانهاي خارجي ترجمه شده است. ماخذ اصلي فردوسي در سرودن منظومه كتاب شاهنامه اي بوده است به نثر كه به دستور ابو منصور محمد بن عبدالرزاق سپهسالار خراسان در سال 346 هجري فراهم آمده و تدوين شده بود. مجموع اين كتاب را مي توان به دوقسمت داستاني و تاريخي تقسيم كرد. قسمت داستاني از آغاز كتاب تا تاسيس دولت ساساني است و قسمت دوم ، يعني از آغاز پادشاهي اردشير تا پايان كتاب جنبه تاريخي دارد ، اگرچه بعضي افسانه ها نيز مطالب تاريخي آميخته و بدان صورت داستان داده است .

                                               دكتر پرويز ناتل خانلري و دكتر ذبيح الله صفا